Litmaps ile Haritalı Literatür Tarama

Litmaps nedir?

Klasik literatür aramalardan kurtulup, artık Litmaps gibi daha gelişmiş yapay zeka (YZ) araçları kullanmamız yararımıza. Bir araştırma boyunca literatüre hakim olmak o kadar zordur ki bunu hepimiz biliriz. Çünkü işin içine farklı veritabanları, arama metodları, arşivleme zorlukları, atıfı derken bir dünya şey girer. Litmaps, bu noktada haritalı literatür taramaya yarıyor ya da literatür taramanızı haritalaştırıyor.

İnsan beyni, deneyimlediğimiz gibi soyut, kompleks yapılarda biraz zorlanıyor. Bu açıdan Tony Buzan’ın sinir ağlarının yapısından yola çıkarak geliştirdiği zihin haritalama tekniği etkili öğrenme tekniklerinden biri. İlgilenirseniz Kavram ve Zihin Haritaları ile Not Alma konusuna bakabilirsiniz. Neyse ki, Litmaps de zihin haritalamaya benzer bir modelle, not alma olmadığından biraz noksan, literatür taramayı bizim için basitleştirirken hızlandırıyor.

Günümüzde 110.000 araştırmacının Litmaps kullandığı iddia ediliyor. Zaten literatürün Litmaps ile daha çok yeşilleneceğini düşünüyorum. Bir taraftan Litmaps kullanarak yapılan araştırmalar da popülerleşiyor. Hocam ben ikna oldum artık öğrenelim Litmaps’i diyorsanız başlayalım. Olabildiğince detaylı bir inceleme yaparak sizlere aracı en iyi şekilde sunmaya çalıştım. Buyurun.

Litmaps’e Giriş

Resmi sayfaya buradan ulaşabilirsiniz. ORCID ID’niz üzerinden bile giriş yapabileceğiniz bir imkan sunulmakta. Ardından bizi üç aşamalı bir ekran karşılıyor, Seed Maps, Discover, Map. Sırayla neler açıklayalım;

Seed Maps

Bir araştırmanın tohumunu atmak için basit bir arama yapıp, major bir makale ile yola başlayın. Bunu anahtar kelime, makale başlığı, yazar, DOI veya ilgil yazarın ORCID‘i üzerinden gerçekleştirebileceğiniz gibi kullandığınız referans manager üzerinden aktararak da yapabilirsiniz. Örneğin bizim tez konumuz “kadına şiddet” olsun ve bu “violence against women” anahtar kelimesinden yola çıkalım.

Veritabanı olarak Semanthic Scholar ve Litmaps seçenekleri mevcut. Semanthic Scholar üzerinden temelde arama yapmak daha iyi sonuçlar veriyor diyebilirim. Baktığımızda makaleler hemen hemen önem sırasına göre sıralanıyor. Burada özel bir algoritma yıl, atıf sayısı vb. etkenleri dikkate alıyor. Önemli bulduğunuz bir makale ile yola devam edelim ya da isterseniz başka bir yerden bulduğunuz bir makaleyi sorgulayarak “Generate seed map” ile devam edin.

Bir seed map haritası ile karşılaştık. Bu harita, en iyi makalelerin sağda, en çok atıf alanların ise üstte olduğu bir algoritma kullanıyor. Dolayısıyla gözünüz başta sağ üste bir kaymalı. Aslında burada Litmaps bize temel makalelerin olduğu bir harita sunuyor. Sağ altta genç ama kaliteli yayınlara rastlamanız muhtemel. Aşağıdaki görselde de görebileceğiniz gibi, en iyi 20 makaleyi seçen algoritmasıyla size öneride bulunuyor. Dilerseniz siz de seçim yapabilirsiniz tabi. Ayrıca, Litmaps ücretsiz versiyonunda maksimum 20 makale görebilirken, premium hesapta herhangi bir sınırlama bulunmuyor. Bundan sonrasında “Discover” aşamasına geçiyorsunuz.

Discover

Keşfet aşamasında, iç çemberde seçtiğimiz veya bize önerilen 20 girdi makalemiz, dış çemberde ilişkili en iyi sonuçlar (top citations) bize öneriliyor. Burası artık literatürde okuma aşamasını gerçekleştireceğiniz yer. Neticede atıfta bulunacağınız ya da ilgilendiğiniz kaynakları sol listeden seçerek aramanızı genişletmek isteyeceksiniz.

Ücretsiz versiyonda dediğim gibi 20 kaynak sınırı var, yani çemberin içi ücretsiz. Dilerseniz iç çemberden beğenmediğiniz bir makalenin yerine dışarıdan bir makale seçmeniz mümkün. Ücretli versiyonda, sınırsız makale ekleyebileceğiniz gibi (mantık dahilinde diyorlar) anahtar kelimeyle veya zaman aralığı gibi filtremelerle detaylı arama yapabilme imkanı sunuluyor. Hatta daha derinleşmek isterseniz, yani bir çember daha genişleterek 2. derece atıflara ulaşabileceğiniz bir çember daha eklenebiliyor.

İlgilendiğimiz makalenin “Details” sekmesine tıklayarak ayrıntılara erişebiliyoruz. Aşağıdaki görselde de görüldüğü üzere, direkt abstract okuyup karar verebilieceğiniz gibi, kaynağına ulaşabilir ya da direkt indirebilirsiniz. Aynı zamanda references ve cite by sekmelerini inceleyip başka kaynaklara da yol alabilirsiniz. İlaveten seçtiğiniz makaleyle yeni bir başlangıç yapmak isterseniz tohum logosu seçeneğiyle yeni bir başlangıçta bulunabilirsiniz. 

İlgilendiğimiz kaynakları da seçtikten sonra Litmaps bize en son haritamızı görselleştiriyor. Artık taramaya son vermek istiyorsak “Finish” diyerek sonlandırabiliriz. 

Son aşamada 14 makale daha seçerek ilerlediğimde 34 girdi makalelik bir harita sunuluyor. Eğer bu kadar yeter derseniz de “save to library” ile kütüphanenize kaydedebilirsiniz ya da “export” seçeneği ile bir arşiv çıktısı alabilirsiniz. Ücretsiz versiyonda 20 makaleyi geçtiğinizde malum bir yükseltme uyarısı alacaksınız. Ancak “view results” seçeneği ile 34 makalenin .bib, .ris ve .csv uzantılı arşivini kaydedebilmeniz mümkün. 

Profiliniz üzerinden bir çalışma alanı oluşturup, bu aramalarınızı kütüphanenize ayrı koleksiyonlarda kaydedebiliyorsunuz. Koleksiyonlarınıza da “Your Library” sekmesinden ulaşabilirsiniz.

Pro pakette yer alan “Monitor this Search” seçeneği, güncel literatür değişikliklerinden de haberdar olmak isteyenler için güzel bir özellik. Bildiğimiz gibi bir araştırma süreci uzadıkça güncel çalışmalardan haberdar olmak bir o kadar önemlidir. 

Map

Crenshaw’ın 2005 yılındaki makalesini tohum “seed” seçerek başladığımız literatür taramamızı artık haritalaştırma zamanı. “Export figure” ile haritanızın çözünürlüğü, “label scale” ile etiketlerin büyüklüğünü ayarlayabiliyorsunuz. Bunun yanında bir kaç seçenek daha yer alıyor. Sonrasında “Export” ile dışarıya görsel olarak aktarmak kalıyor. Bu arada, farklı koleksiyonlar oluşturup, çeşitli makalaleleri içerisine attığınızda, haritanızda farklı renklerde etikete vurgu yapılabiliyorsunuz. Ücretsiz versiyonda maksimum 100 makaleyi görselleştirebiliyorsunuz. Bence bu gayet makul bir rakam.

Litmaps ile Neler Yapabiliriz?

Literatüre hakim olmak: Araştırma alanınızdaki literatüre hakim olmak bildiğimiz gibi çok önemlidir. Öyle kaynaklar vardır ki es geçmek araştırmanızı ciddi anlamda etkiler. Tez gibi uzun soluklu araştırmalarda veya proje çalışmalarında özellikle kullanmanızı tavsiye ederim. Hatta biraz paraya kıyıp ücretli versiyonu alarak, hem çalışmanızda fark yaratır hem de güncel araştırmalardan haberdar olursunuz.

Sistematik Derleme ve Meta Analizler: Bu tipte araştırmalar doğaları gereği literatürün üstünde bir sentez geliştirmeyi hedeflerler. Aslına bakarsak Litmaps bu araştırmalar için biçilmiş kaftan. 

Kaynakça Yönetimi: Eğer popüler kaynakça yönetim araçları olan Mendeley, Zotero, Endnote vb. kullanıyorsanız ilgili kaynaklarınızı direkt aktararak atıflarınızın ilişkilerini görebilir, yeni ilişkiler keşfedebilirsiniz.

Şekiller: Literatürde background’a önem verdiğiniz bir makalenizde haritayı bir şekil olarak sunabilirsiniz. Böylece okuyucuya iyi bir perspektif kazandırabileceğiniz gibi hakemleri de etkileyebilirsiniz.

Litmaps Ücretlendirme

Bu makaleyi yazdığım tarihlerde, eğitim seçenekli pro versiyonda yıllık alırsanız ücret aylık 10$ gelmekte. Aylık üyelikte 12.5$ ediyor. Neyse ki, Litmaps ekibi bizim gibi bazı ülkelere ayrı fiyat politikası uyguluyor. Türkiye’ye %50 indirim var dostlar. Bir ay denemek isterseniz bile bu indirimden faydalanabilirsiniz. Yalnız edu.tr uzantılı bir mail ile bunu sağlamanızı istiyor.